kulturo

nie, to tylko to co ja mialam zrobic, bo mialam metafore reszta osob wstawi swoje zagadnienia Ty swoje tez wstaw, bo to bedzie na kole wszystko + lysa spiewaczka i czekajac na godota, a kolo jest 18

Parafraza – wyraz ten pochodzi od greckiego sÂłowa `paraphasis` i oznacza dosÂłownie „omĂłwienie”. Jest to Âświadome naÂśladowanie jakiegoÂś utworu, jego stylu lub treÂści, przy zachowaniu cech charakterystycznych dla pierwowzoru .  CzĂŞsto peÂłni funkcjĂŞ parodii lub trawestacji (powtĂłrzenie tematyki, nawet fabuÂły wzniosÂłego i powaÂżnego pierwowzoru w formie potocznej i wulgarnej), polemicznie nawiÂązujÂąc do treÂści lub formy tekstu wyjÂściowego.  Do parafrazy moÂżemy zaliczyĂŚ rĂłwnieÂż tÂłumaczenia dzieÂł obcojĂŞzycznych , ktĂłre sÂą czĂŞsto zupeÂłnie oryginalnymi utworami, nawiÂązujÂącymi tylko w pewnym stopniu do pierwowzorĂłw, np.: „Jerozolima wyzwolona” Torquanta Tessa w tÂłumaczeniu Piotra Kochanowskiego; „PsaÂłterz DawidĂłw” Jana Kochanowskiego jako przekÂład i parafraza „KsiĂŞgi PsalmĂłw”.

PrzykÂład:
Oryginalny tekst: „Bogurodzica”

„Bogurodzica, dziewica
BÂłogiem sÂławiena Maryja!
Twego syna, Gospodzina,
matko zwolena Maryja,
Zyszczy nam, spuÂści nam.
Kiryjelejzon.”

Parafraza:  Miron BiaÂłoszewski, „Stara pieϝ na BinnarrowÂą”

„Bogurodzica Dziewica,
zÂłotem gotycka Maryja,
nad oÂłtarzem pÂłonÂąca
koralami u szyi,
u Twego syna Gospodzina
caÂła Jerozolima:
(…) Kyrie elejson!”

Tekst BiaÂłoszewskiego powtarza pewne zwroty z oryginalnego tekstu „Bogurodzicy”, a takÂże posÂługuje siĂŞ podobnÂą do oryginalnej budowÂą niektĂłrych wersĂłw : „zÂłotem gotycka Maryja” jest parafrazÂą s³ów „Bogiem sÂławiena Maryja”. NawiÂązanie do „Bogurodzicy” moÂże byĂŚ interpretowane jako rodzaj stylizacji lub prĂłba oddania dystansu, jaki zachodzi w pojmowaniu religijnoÂści pomiĂŞdzy ÂŚredniowieczem a wspó³czesnoÂściÂą.











Stylizacja – pochodzi od ÂłaciĂąskiego sÂłowa `styus`, co oznacza rylec – jest to Âświadome wykorzystanie w utworze literackim stylĂłw wypowiedzi typowych dla:
•    OkreÂślonych Âśrodowisk (np.: styl naukowy, styl gazetowy);
•    Konkretnej epoki (np. styl archaiczny, styl mÂłodopolski);
•    Pewnych typĂłw ludzkich (np. styl potoczny, styl podniosÂły);
•    Innych dzieÂł literackich (styl autora, styl gatunku literackiego).
Polega ona na posÂłuÂżeniu siĂŞ najbardziej charakterystycznymi cechami danego stylu, poniewaÂż musi byĂŚ oczywista i zrozumiaÂła dla czytelnika. CzĂŞsto pojawia siĂŞ w dialogach, gdzie ma sprawiaĂŚ wraÂżenie autentycznoÂści mowy bohaterĂłw. Ze stylizacjÂą moÂżemy spotkaĂŚ siĂŞ rĂłwnieÂż w samej narracji, gdzie staje siĂŞ ona elementem parodii czy satyry, np. narracja stylizowana na „TrylogiĂŞ” Henryka Sienkiewicza w  „Transatlantyku” Witolda Gombrowicza. W dzieÂłach literackich wyró¿niamy 3 g³ówne rodzaje stylizacji :
1.    Stylizacja archaiczna;
2.    Stylizacja biblijna;
3.    Stylizacja  gwarowa inaczej dialektyczna.

Ad. 1. Stylistyczne ukszta³towanie wypowiedzi w taki sposób, by przypomina³a ona tekst dawny, pochodz¹cy z przesz³oœci. W tym celu wykorzystuje archaizmy (dawne formy wyrazów, dawne znaczenia s³ów, zapomniane zwi¹zki frazeologiczne, archaiczne konstrukcje s³owotwórcze, staroœwiecka sk³adnia) Np.:

Henryk Sienkiewicz „Potop”:
„NadchodzÂą takie terminy (zamiast „czasy”), w ktĂłrych pokaÂże siĂŞ dowodnie („w sposĂłb oczywisty”), kto jest szczerym i prawdziwym przyjacielem radziwi³³owskiego domu i kto nawet In rebus adversis (cytat z Âłaciny) sÂłuÂżyĂŚ mu gotĂłw.” (skÂładnia ÂłaciĂąska orzeczenia na koĂącu zdania).

Ad. 2. NaÂśladowanie w dziele literackim charakterystycznych cech stylu obecnego w „Biblii”, a raczej w jej narodowym tÂłumaczeniu. Polega na uÂżywanie w tekÂście : s³ów i zwrotĂłw podniosÂłych, specyficznych konstrukcji skÂładniowych, alegorii i symboliki, przypowieÂści, podziaÂłu tekstu na wersety. Bardzo czĂŞsto ten typ stylizacji pojawia siĂŞ w dzieÂłach romantycznych i modernistycznych.  Np.:

Adam Mickiewicz „KsiĂŞgi narodu i pielgrzymstwa polskiego”
„(1) Na poczÂątku byÂła wiara w jednego BOGA, i byÂła WolnoœÌ na Âświecie. I nie byÂło praw, tylko wola BOGA, i nie byÂło panĂłw i niewolnikĂłw, tylko patriarchowie i dzieci ich.
(2) Ale potem ludzie wyrzekli siê BOGA jednego, i naczynili sobie ba³wanów, i k³aniali siê im, i zabijali na ich czeœÌ krwawe ofiary, i wojowali na czeœÌ swoich ba³wanów.
(3) Przeto BÓG zesÂłaÂł na baÂłwochwalcĂłw najwiĂŞkszÂą karĂŞ, to jest niemowlĂŞ.”

Ad. 3. Nasycenie tekstu literackiego elementami gwary jĂŞzykowej. G³ównym celem tej stylizacje jest odtworzenie jĂŞzyka realnie uÂżywanego w Âśrodowisku lub regionie, o ktĂłrym opowiada dzieÂło literackie. CzĂŞsto wykorzystywana jest w utworach o tematyce ludowej, np. „ChÂłopi” W. Reymonta, ale takÂże pojawia siĂŞ w tekstach przedstawiajÂących pewne grupy spoÂłeczne: gwara uczniowska, gwara zawodowa czy gwara subkultury. Np.:

K. Przerwa Tetmajer „Pieϝ o JaÂśku ZbĂłjniku”
„ Z orawskiego zamku chÂłopce pozierajÂą,
czy siĂŞ popod Tatry  buczki ozwijajÂą.
Idzie bystra woda haĂą ku KoÂścielisku,
chÂłopcy marnie ginÂą w orawskim zamczysku.
CzyjÂże to tam chÂłopiec stoi u futryny?
Dy to Jasiek z Polan, JĂłzkowej Maryny.
Wartko siwa woda w KoÂścielisko pÂłynie,
ale on nie wrĂłci ku swojej dziedzinie.”

PASTISZ - forma stylizacji, ktĂłrej celem jest Âświadome naÂśladowanie stylu jakiegoÂś twĂłrcy lub epoki. Uprawia siĂŞ go jako zabawĂŞ literackÂą lub jako rekonstrukcjĂŞ tekstĂłw (np. utwĂłr Kazimierza Wyki "Duchy poetĂłw podsÂłuchane", ktĂłry jest rekonstrukcjÂą uszkodzonego tekstu Mickiewicza "WsÂłuchaĂŚ siĂŞ w szum wĂłd gÂłuchy..."). Pastisz jest zbliÂżony do parodii, nie zmierza jednak do karykaturowania cech pierwowzoru, ale do uwyraÂźnienia jego cech charakterystycznych.

PARODIA - wyrazista stylizacja, naœladowanie stylu i poetyki znanego utworu, autora, kierunku, w celu uzyskania efektu komicznego. Nie zawsze rodzi siê z krytycznego nastawienia wobec utworu, który jest jej przedmiotem. Czêsto stanowi tylko ¿artobliwe naœladowanie. W literaturze wspó³czesnej czasem stanowi próbê dotarcia do zasad, na jakich dzia³a dany styl. Parodiami s¹ dzie³a Krasickiego: "Myszeis", "Monachomachia" i "Antymonachomachia".

FUNKCJE WYPOWIEDZI

KaÂżdy tekst realizuje zwykle kilka funkcji, z ktĂłrych jedna najczĂŞÂściej jest dominujÂąca. Funkcje te moÂżemy podzieliĂŚ na dwie zasadnicze czĂŞÂści:

KOMUNIKACYJNE

    Gdy wypowiedziom towarzyszÂą rozmaite intencje komunikacyjne. Wyró¿niamy:

    informacyjna (informatywna) — skupia siĂŞ na przekazaniu komunikatu - np. w encyklopediach, sÂłownikach, pracach i ksi¹¿kach naukowych.
    ekspresywna — sÂłuÂży wyraÂżaniu uczuĂŚ i emocji za pomocÂą s³ów - np. w pamiĂŞtnikach, czĂŞÂściowo w reportaÂżach
    impresywna — sÂłuÂży wpÂływaniu na czyjeÂś poglÂądy, uczucia i czyny - np. w hasÂłach reklamowych, gdy prĂłbujemy kogoÂś do czegoÂś przekonaĂŚ.
    fatyczna — sÂłuÂży do podtrzymania rozmowy, rozpoczĂŞcia jej lub zakoĂączenia - ogó³em do nawiÂązania kontaktu. Charakterystyczne sÂłowa to: "DzieĂą dobry", "przepraszam", "aha", "naprawdĂŞ?" itp.
    metajĂŞzykowa — jest to przekazywanie informacji o jĂŞzyku za pomocÂą jĂŞzyka - np.formuÂły gramatyczne, hasÂła w sÂłownikach gramatycznych. PrzykÂład: "Zdanie zÂłoÂżone ma co najmniej 2 orzeczenia"
    poetycka — skupienie uwagi na walorach estetycznych komunikatu.

   
POZAKOMUNIKACYJNE

Wypowiedzi jednak mogÂą sÂłuÂżyĂŚ nie tylko komunikowaniu w peÂłnym znaczeniu tego sÂłowa. Funkcje te okreÂślamy jako:

    sprawcza (performatywna) - ksztaÂłtuje i zmienia rzeczywistoœÌ, np. ogÂłaszam was mĂŞÂżem i ÂżonÂą, nadajĂŞ ci imiĂŞ...
    magiczna - wi¹¿e siĂŞ z wierzeniami, religiÂą- wypowiedzenie s³ów ma, zdaniem wypowiadajÂącego, wpÂłyn¹Ì na rzeczywistoœÌ, przy czym przekonanie to wynika z wyznawanej religii, przesÂądu itp., np. czary, przekleĂąstwa, modlitwy.
    ludyczna
    prezentatywna (charakteryzujÂąca) - za jej pomocÂą nadawca komunikatu przekazuje nam informacje o sobie. Robi to jednak nieÂświadomie. Np. z tekstu pisanego gwarÂą gĂłralskÂą, wiemy Âże nadawca jest gĂłralem, pochodzi z okolic Zakopanego.

Ostatnio edytowany przez Kampek (2012-01-10 15:40:52)

ALUZJA
1. odwoÂłanie siĂŞ do stylu konkretnych utworĂłw/pisarzy/epok
2. konkretne sformuÂłowanie jest w danym kontekÂście istotn nie tylko samo w sobie, ale jako przyowÂłanie pewnej wartoÂści poetyckiej - tak dzieje siĂŞ we fragmencie "KwiatĂłw polskich", w ktĂłrych metafora "uczuĂŚ [...] kwiaty" nawiÂązuje do jednego z epizodĂłw K. Wallenroda:
"[...] Rafael Rawy i Studziany,
Kiedy ku czci NajÂświĂŞtnszej Panny
MalowaÂł uczuĂŚ swoich kwiaty
W tonacji bladej, choĂŚ pstrokatej"
"Kwiaty polskie", Tuwim
3. czasem caÂły utwĂłr skonstruowany jest na zasadzie aluzji i staje siĂŞ zrozumiaÂłu dopiero wtedy, gdy czytelnik zorientuje siĂŞ, do czego odwoÂłuje siĂŞ autor. Na zasadzie aluzji do "DziadĂłw" skonstruowany jest jeden z lirykĂłw Jastruna:
PowracajÂąc z pooranym czoÂłem
Z wyplutymi na gwiazdy zĂŞbami
Szyje zgiĂŞte Polarnym KoÂłem,
W oczach mroÂźnej pustyni firmament.

Niby dziadom, biaÂłym woÂłopasom,
DÂługie rosnÂą im brod Âśniegowe,
Tak rozeszli siĂŞ ze swoim czasem,
Âże stracili dawny wzrok i mowĂŞ.

ProszĂŞ tylko o chleb i wodĂŞ,
ZaszywajÂą siĂŞ w kÂąty mieszkania,
SÂłychaĂŚ gulgot i dziÂąseÂł mlaskanie,
Tak, historia dÂługa, Âżycie krĂłtkie.
M . Jastrun "Dziady"
4. czĂŞsty chwyt w utworach satyrycznych, dzieÂło poprzez nawiÂązania do powszechnie znanego wzoru niejako narzucaÂło siĂŞ odbiorcy, Âłatwo "wpadaÂło w ucho". Taki sens ma np. odwoÂłanie siĂŞ do jednego z najbardziej popularnych wierszy Mickiewicza:
[...] Niech siĂŞ nie lĂŞka uÂśmiechu,
ChoĂŚ kardynalny to grzech!
Mocniejszy od wszystkich klechĂłw
Jest farmazoĂąski Âśmiech
J. Paczkowski, "Manifest do wolnomularzy"

CYTAT
dos³owne przytoczenie s³ów
1. mo¿e s³u¿yÌ wyra¿eniu zwi¹zku z cytowanym pisarzem, czasem nawet, rozwijany w nowym utworze, staje siê jego g³ównym motywem
np. Broniewski tak postĂŞpuje z cytatem z "RomantycznoÂści" Mickiewicza w wierszy o losach Âżydowskiej dziewczynki podczas okupacji:
"SÂłuchaj, dzieweczko! Ona nie sÂłucha...
To dzieĂą biaÂły, to miasteczko..."
Nie ma miasteczka, nie ma Âżywego ducha,
po gruzach biega naga, ruda Ryfka,
trzynastoletnie dziecko.
2. moÂże teÂż tworzyĂŚ ramy kompozycyjne wiersza, bo poeta posÂługuje siĂŞ nimi teÂż w ostatniej strofie:
"I ozwaÂło siĂŞ Alleluja w Galilei,
I oboje anieleli po kolei,
potem salwa rozlegÂła siĂŞ gÂłucha...
"SÂłuchaj dzieweczko... ona nie sÂłucha..."
W. Broniewski, "Ballady i romanse"